Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων

Μιας και είμαι ανάμεσα στους συγγραφείς αυτού του μπλογκ, θα ήθελα να θίξω ένα θέμα. Πιθανώς να είναι και επίκαιρο λόγω της καινούργιας κυβέρνησης. Το θέμα είναι το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και ο ρόλος του. Αναρωτιέμαι ποιός είναι ο λόγος τα θρησκεύματα να ανήκουν στο ίδιο υπουργείο με την παιδεία. Είναι δυο θέματα μάλλον άσχετα. Σε μια δημοκρατία (η οποία δεν είναι θεοκρατία), το να εξαρτώνται και οι δυο τομείς από τον ίδιο υπουργό είναι άσχημο. Το λογικό θα ήταν (αν θέλουμε να κρατήσουμε τα θρησκεύματα σαν έναν από τους τομείς της κυβέρνησης--αλλά κι αυτό ακόμα το αμφισβητώ) να υπήρχε ξεχωριστό υπουργείο. Άλλο η παιδεία και άλλο η εκκλησία. Απ΄ότι γνωρίζω, η Ελλάδα είναι η μοναδική Ευρωπαΐκή χώρα που ανακατεύει και τα δυο. Και απ΄ότι διαπιστώνω είναι ότι κανείς ποτέ δε ρωτάει την παραπάνω ερώτηση στην Ελλάδα. Κατά κάποιον τρόπο, όλοι, ανεξάρτητα πολιτικής τοποθέτησης, δέχονται έμμεσα το status quo: παιδεία και θρησκεία στο ίδιο καλάθι. Γιατί;

-Τάκης Κωνσταντόπουλος,
Καθηγητής
www.math.uu.se/~takis

Φοίτηση, απουσίες και, κυρίως, Επικίνδυνες παρανοήσεις

Αγαπητό troktiko.
Με αφορμή την ανάρτησή σου Δίνουν bonus απουσίες στους μαθητές αν βγάλουν μεγάλο μέσο όρο, θα μου επιτρέψεις μερικές γενικότερες σκέψεις.
Το γεγονός της τόσο μεγάλης αναγνωσιμότητας των κειμένων σου, σου δημιουργεί, θεωρώ, μια μεγάλη ευθύνη, μεγαλύτερη από όσο άλλων, απέναντι στους αναγνώστες σου όσον αφορά στην εγκυρότητα αυτών που παρουσιάζεις.
Θα είναι πάρα πολλοί, μπορώ να υποθέσω, που, διαβάζοντας αυτό το κείμενο, όχι μόνον θα κούνησαν το κεφάλι τους, αλλά θα έμειναν με την εντύπωση ότι η καταγγελία για την αυθαιρεσία των κάποιων καθηγητών, είναι αληθινή και αποτελεί άλλο ένα δείγμα της ηθικής κατάπτωσης της κοινωνίας.

Ένα κείμενο που έχει καταγγελτικό χαρακτήρα, είναι σίγουρο ότι αποτυπώνεται πολύ πιο ισχυρά στο μυαλό, από χίλιες εξηγήσεις που μπορεί να είναι -και στην προκειμένη περίπτωση είναι- βάσιμες. Αποτέλεσμα.
Ενισχύεται η διαμόρφωση της πεποίθησης πως όλα είναι μπάχαλο, και αμβλύνονται οι αντιστάσεις απέναντι σε πειρασμούς, που ενδεχομένως θα εμφανιστούν στο διάβα μας.

Η παρουσίαση της ενέργειας των καθηγητών του ΕΠΑΛ της Κέρκυρας, είναι τουλάχιστον ατυχής.
Οι καθηγητές, δεν έκαναν τίποτα άλλο, παρά να ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥΝ τους γονείς, για αυτά που προβλέπουν οι Νόμοι του Κράτους. (Αυτά που γράφουν στην Υπεύθυνη Δήλωση, είναι μέρος των διατάξεων του Προεδρικού Διατάγματος που ισχύει για ΟΛΑ τα σχολεία).
Επομένως, όχι μόνον δεν είναι καταγγελτέοι, αλλά πρέπει να τους αναγνωρίσουμε ότι κάνουν καλά τη δουλειά τους, ΕΝΗΜΕΡΩΝΟΝΤΑΣ τους γονείς.
Αντί όμως της σιωπηρής έστω επιβράβευσης, έρχεται μια ΑΒΑΣΙΜΗ καταγγελία, και το χειρότερο, γεννιέται η πεποίθηση ότι άλλος ένας θεσμός αυθαιρετεί. (και επομένως μας δίνει και εμάς άλλοθι να αυθαιρετούμε)
Και κάτι ακόμα.
Ο αναγνώστης σας, που θέλησε να δικαιολογήσει την κατάσταση, ως πρώην μαθητής, τα έκανε μάλλον χειρότερα! Δεν θέλω να πω περισσότερα.
Απλώς θέλω να τον διαβεβαιώσω και αυτόν και κάθε άλλον, ότι οι καθηγητές του Λυκείου, ΝΑΙ μπορούν να χειριστούν οποιοδήποτε θέμα, από εκείνα των πανελληνίων εξετάσεων.

Το ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν καλύπτει πλήρως τις απαιτήσεις που μπορεί να έχουν οι μαθητές προκειμένου να εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, είναι αλήθεια, αλλά οφείλεται σε κάτι πολύ απλό.
Σκοπός του Λυκείου ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ να περάσουν όλοι οι μαθητές στα Πανεπιστήμια.
Αυτός είναι στόχος ορισμένων μαθητών. (Όχι όλων απαραίτητα).
Οι σκοποί του Λυκείου έχουν καθοριστεί από τους Νόμους του Κράτους (Ν.1566/85) και είναι πολύ ευρύτεροι από τον στόχο των μαθητών.
Κατά συνέπεια, όταν θέλουμε να αξιολογήσουμε ένα θεσμό, σωστό είναι να παίρνουμε υπόψη μας, τους σκοπούς που από τους Νόμους έχει οριστεί να υπηρετεί ο θεσμός, και όχι αυτούς που εμείς νομίζουμε ότι υπηρετεί..

Εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις.

Άντε πάλι στην τηλεόραση (MEGA) να κάνουν αυτή την ώρα, κριτική στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Και ο καλός δημοσιογράφος, ο Παύλος Τσίμας, να θέλει να συγκρίνει το ελληνικό με το φινλανδικό πρότυπο.
Αλλά, καλέ μου κύριε, και καλοί κύριοι και κυρίες που υπήρξατε και Υπουργοί και σας βλέπω να παρουσιάζεστε στο "γυαλί" και να λέτε γνώμες και να κριτικάρετε, για σταθείτε λίγο.
Πώς είναι δυνατόν να κρίνεις την αποτελεσματικότητα ενός συστήματος, αν δεν έχεις ορίσει τι θέλεις να κάνεις με αυτό το σύστημα;

Είμαστε σίγουροι δηλαδή ότι οι δυο κοινωνίες, η Ελληνική και η Φινλανδική, επιθυμούν το ίδια πράγματα, έχουν το ίδιο πρότυπο για τα δεκαπεντάχρονα παιδιά τους;

Είμαστε σίγουροι ότι το εργαλείο αξιολόγησης που χρησιμοποιείται για να κριθουύν τα δυο συστήματα, είναι "σταθμισμένο" και παίρνει υπόψη του τους ειδικότερους σκοπούς και τους στόχους των δύο συστημάτων;

Τι είναι αυτό που θέλει πραγματικά να πετύχει -όχι τι δηλώνει ότι θέλει- η ελληνική κοινωνία και δεν το πετυχαίνει με το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα;
(Μια παράμετρος , που πρέπει να ληφθεί εξαιρετικά σοβαρά υπόψη, ώστε να αναδειχθεί αυτό που θέλει να πετύχει η κοινωνία, είναι οι πόροι που είναι διατεθειμένη να διαθέσει!)

Και γιατί δεν ξεκινάτε μια ανάλυση του σκοπού και των επιμέρους στόχων που υπηρετεί το ελληνικό σχολείο, για να δείτε την αποτελεσματικότητά του σε σχέση με αυτά, και μετά να κάνετε τις αλλαγές που χρειάζονται;

Από όσο φαίνεται, βρισκόμαστε και πάλι προ των θυρών κάποιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, και αυτό που είναι σίγουρο, είναι πως ουδείς ενδιαφέρεται να μάθει σε τι θέλει, πραγματικά, η κοινωνία να εκπαιδεύσει τους νέους ανθρώπους.

Από όσο φαίνεται είναι τόσο εγωιστές οι άρχοντες, ώστε προκειμένου να γραφτεί το όνομά τους στις χρυσές δέλτους των μεγάλων αναμορφωτών της παιδείας (!) , μπερδεύουν τα δικά τους θέλω, με τις κοινωνικές ανάγκες.

Άντε να δούμε, πού θα μας οδηγήσουν πάλι...

Φύλο και Εκπαίδευση .

[Μελέτη περίπτωσης ]

Το σχολείο είναι ένας από τους μηχανισμούς που διαθέτει το κάθε κοινωνικό σύστημα για να καθοδηγήσει και να εντάξει τα μέλη του στις λειτουργίες του. Σαν τέτοιο λοιπόν, δεν μπορεί παρά να διαπνέεται από τις επιλογές και τις επιπτώσεις αυτών στον κοινωνικό ιστό. Έτσι, θα ήταν άστοχο να ειδωθεί το θέμα ‘φύλο κι εκπαίδευση’ έξω από αυτό το πρίσμα. Η Πολιτεία στην οποία έχει ωριμάσει ο σεβασμός προς τον πολίτη, θα εκφραστεί ανάλογα και στο γυναικείο ζήτημα σε όλους τους τομείς και στην εκπαίδευση.

Το ίδιο άστοχο θα ήταν ωστόσο, να παραβλέψει κανείς επί μέρους παράγοντες όπως αυτοί της κοινωνικής προέλευσης, της φυλής με τις ιδιαιτερότητές της –δομή, αξίες, αρχές, πολιτισμό- στην διαμόρφωση της στάσης των φύλων στην επίσημη εκπαίδευση.
Αρκετοί, μετανάστες κυρίως, ή κάτοικοι της επαρχίας, αντιμετωπίζουν ακόμη, την εκπαίδευση ως μέσον καλυτέρευσης της θέσης τους. Άλλοι πάλι, όπως τα φύλα των Τσιγγάνων, έχοντας διαφορετικές προτεραιότητες, δομή και ανάγκες, φέρνουν το σχολείο σε δεύτερη μοίρα πρώτα για τα κορίτσια και κατόπιν για τα αγόρια. Έτσι, ενώ σε πληθυσμούς μεταναστών ή ντόπιων, δες Αρβανίτες, τα παιδιά παρακολουθούν το σχολείο, οι Τσιγγάνοι αποτραβούν τα παιδιά τους, κυρίως τα κορίτσια, στην πρώτη αποτυχία ή δυσκολία, για να ασχοληθούν με το σπίτι ή και να παντρευτούν. Οι ίδιοι πάλι, συχνά φυγοκεντρίζονται, παρά τις προσπάθειες ένταξης τους, από το ίδιο το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα.

Ιεραρχώντας τα πράγματα, στα προαναφερθέντα σύνολα θα ενέτασσα και τις υπόλοιπες παραμέτρους: οικογενειακή κατάσταση, βιολογικό φύλο κι αντιλήψεις, στάση και φύλο εκπαιδευτικού, παραπρόγραμμα κ.ά.

Στη συνέχεια, μέσα από στιγμιότυπα της σχολικής μου ζωής και παράλληλο σχολιασμό, επιχειρώ να καταδείξω πτυχές του ζητήματος και να προβληματίσω με γνώμονα τα παραπάνω.

Η Άννα, στα 50 της, Φυσικός από συνειδητή επιλογή της, κάτι στο οποίο βρήκε συμπαραστάτη την, αριστερής ιδεολογίας, μητέρα της, με μια αίσθηση ευθύνης απέναντι στα παιδιά της περιοχής, δυτικά προάστια Αττικής (άλλωστε κι αυτή είχε μεγαλώσει σε μια λαϊκή συνοικία), όσο και τον ίδιο τον θεσμό του σχολείου, «ξεχνιόταν» στη προσπάθειά της να λύσει τις απορίες του Φερίκ ο οποίος ερχόταν στο σχολείο διαβασμένος σα νάταν δάσκαλος! (καταγωγή, πρότυπα, ιδεολογία)
Ο Φερίκ, αλβανικής καταγωγής, ένα χρόνο μεγαλύτερος των συμμαθητών του, ξεσήκωνε γκρίνιες στην τάξη γιατί με τις απορίες του στο μάθημα, μονοπωλούσε την ώρα και την προσοχή της καθηγήτριας. «Αν δεν τα μάθω εδώ στο σχολείο, που θα τα μάθω; στο φροντιστήριο;» «ο πατέρας μου, με έμαθε να διαβάζω έτσι αν θέλω να γίνω άλλος άνθρωπος. Κι εγώ τους γονείς μου, τους σέβομαι! Αγωνίζονται δουλεύοντας πρωί βράδυ. Θέλω να τους ικανοποιήσω. Αν εσείς όμως πείτε πως είναι λάθος, εγώ θα αλλάξω.» Συμφώνησαν να συνεχίσει έτσι και να ρυθμίσει η ίδια το μάθημά της διαφορετικά. (πατριαρχική οικογένεια, κοινωνική καταξίωση)
Στο διάλειμμα, πλησίασε ο Βαγγέλης, μαθητής της Γ΄και μέλος του 15μελους, τσιγγάνος που έμενε μόνος εξ αιτίας της μεταφοράς των γονιών. Της ανακοινώνει πως ο Διευθυντής του ανάθεσε να φτιάξει τα πόμολα στις τάξεις και θα έμενε έξω στην ώρα της. Το θέμα αυτό, της κατηγοριοποίησης των μαθητών, την απασχολούσε έντονα. Εύρισκε την συναλλαγή αντιεκπαιδευτική αφού απασχολούσε τον μαθητή εκτός γνωστικής διαδικασίας και αντιπαιδαγωγική αφού τον «δίδασκε» άλλες αξίες από εκείνες που προάγουν την ευθύνη, αξιοπρέπεια, ανεξαρτησία του ατόμου. «Σε περιμένω στο μάθημα», είπε παίρνοντας την ευθύνη. (παραπρόγραμμα, στάση εκπαιδευτικού)
«Συνάδελφοι! «Η Ελένη διέκοψε. Φοβήθηκαν οι γονείς της πως θα την ‘κλέψουν’. Σας ενημερώνω να το γνωρίζετε και να δούμε τι θα κάνουμε!» «Θα αναλάβω να βρω τους γονείς και την ίδια.», η Αιμιλία, Φιλόλογος του τμήματος. «Δε θα είναι εύκολο! θα πρέπει να είμαστε ικανοί να της προσφέρουμε μεγαλύτερη προστασία στον χώρο.»
«Με τον Χρήστο τι θα κάνουμε;» έβαλε στον σύλλογο το θέμα η Νέλλυ, γύρω στα 40, φιλόλογος Αγγλικής αυστηρή κι ανυποχώρητη σε στόχους και πρόγραμμα. «Αυθαδιάζει. Δεν κάνει τίποτα στο μάθημα. Ειρωνεύεται : κυρία τώρα αυτά να τα γράψουμε;» συνηγόρησε η Κέλλυ, φιλόλογος Γαλλικής. «Στο μάθημά μου πάντως κάθεται Παναγία. Γράφει από τον πίνακα τις ασκήσεις. Σηκώνει χέρι.», ο Γιάννης Μαθηματικός της τάξης. «Θέλω να ξέρετε πως και σε μένα έχει ανάλογη συμπεριφορά», ενημέρωσε η Άννα συμφωνώντας με τον μαθηματικό. «Πάντως, θα είχε ενδιαφέρον να κάνουμε ένα σύλλογο με θέμα αποκλειστικά να συζητήσουμε την διαφορετική στάση του ίδιου ατόμου στα διάφορα μαθήματα», πρότεινε ο Βασίλης νεότερος φιλόλογος στον σύλλογο με Μεταπτυχιακό σε θέματα διδασκαλίας. «Μη βάζεις τέτοια θέματα», η απάντηση!!!
«Είναι και ο Εφραίμ. Τον θέλουμε τελικά στο σχολείο;» πρόσθεσε η Νέλλυ.
«Γιατί να μην θέλουμε ένα παιδί στο σχολείο;», η Άννα. «Μα! κάνει φασαρία στο μάθημα! Πετάγεται! άσε που διακόπτει το σχολείο όποτε του έρθει!», η Κέλλυ. «Είναι 16 χρονών σε τάξη 13ρηδων! επιπλέον η φωνή του είναι αρκετά μπάσα και δημιουργεί ‘θόρυβο’ σε σχέση με άλλους! Ο Εφραίμ είναι έξυπνος! στη Φυσική τα καταφέρνει και χωρίς να διαβάζει σπίτι του, πράγμα που άλλωστε κάνει η πλειοψηφία των μαθητών σήμερα! Δεν σας άκουσα να διαμαρτύρεστε το ίδιο για τον Λεωνίδα που φέτος ζωήρεψε! μήπως γιατί ο Λεωνίδας δεν είναι τσιγγάνος κι επιπλέον είναι άριστος μαθητής; Έχει την ίδια ακριβώς συμπεριφορά με τον Παναγιώτη τον τσιγγάνο, που κι αυτός πέρυσι, ήταν ήσυχος, σχεδόν τζέντλεμαν! Για να σκεφτούμε! Γιατί αυτή η διαφοροποίηση της συμπεριφοράς μας απέναντι στα παιδιά; Μήπως θα έπρεπε να χαιρόμαστε αντί να γκρινιάζουμε, γιατί σε φυσιολογικό χρόνο, εντάχθηκαν στο Γυμνάσιο και κοινωνικοποιήθηκαν; Μήπως θα πρέπει να λαβαίνουμε υπόψη μας ακόμη και το ότι οι τσιγγάνοι έχουν διαφορετική κουλτούρα και προσαρμοστικότητα σε άλλους τύπους δράσης;»
«Άλλωστε, τα αγόρια είναι έτσι κι αλλιώς πιο ζωηρά από τα κορίτσια, λόγω γονιδιακών καταγραφών», συμπλήρωσε ο Στάθης, Βιολόγος γύρω στα 40, που μελετούσε Εξελικτική Βιολογία.
«Η Μαριάντζελα! Αγόρι είναι; Η Ιωάννα;» «Ο Παντελής; αγόρι δεν είναι; ο Λευτέρης;» (παραπρόγραμμα, κοινωνικές διακρίσεις, ανισότητες, φύλο-στάση εκπαιδευτικού, στερεότυπα, επιμόρφωση, βιολογία φύλου, αντιλήψεις)

Το κουδούνι διέκοψε την συζήτηση.
«Κυρία ελάτε! τα αγόρια πλακώνονται!» Έντρομη πλησίασε την τάξη. Χτύπησε το χέρι στην έδρα να επιβάλει την παρουσία της. Ξεκίνησε το κήρυγμα. «Κυρία πως κάνετε έτσι; Εμείς εδώ, έτσι μεγαλώνουμε. Με το να πλακωνόμαστε!», ο Δ.Π. Α΄ γυμνασίου…

-Τσαμπίκο, που είναι η Ανθούλα;
- Έμεινε σπίτι να βοηθήσει τη μάνα που αρρώστησε κυρία..!
- Αν… η μάνα… πες της την περιμένω πίσω! Σκεφτόμενη ότι η Ανθούλα όπως κι η Ελένη, θα πέρναγε τη δική της ανεπίσημη εκπαίδευση για να παίξει σωστά τον δύσκολο ρόλο της μάνας που συνεχίζει τον πολιτισμό, την παράδοση της φυλής!
Με τα πολλά άρχισε η δεύτερη ώρα. Γεωγραφία.
«Ποιος θέλει να διαβάσει το μάθημα;», ρώτησε η καθηγήτρια παίρνοντας υπόψη της το έλλειμμα στη γλώσσα από το δημοτικό στα βιβλία του γυμνασίου καθώς και το γεγονός πως όλο και πιο σπάνια τα παιδιά διαβάζουν σπίτι ειδικά μαθήματα όπως η Γεωγραφία.
Ο Παντελής σήκωσε χέρι. Διάβασε κομπιαστά, σα παιδί της Β Δημοτικού! Κανείς δεν τον κορόιδεψε!
- Μήπως δε βλέπεις καλά Παντελή;
- Όχι κυρία! Έχω πρόβλημα στην ανάγνωση και τη γραφή. Ένεκα που βαριόμουν στο δημοτικό
- Σπίτι; Το ξέρουν; Ο πατέρας; Η μητέρα;
- Ο πατέρας έχει φύγει κυρία… (μονογονεϊκή οικογένεια – πρότυπο – γλώσσα βιβλίου – φυλή – πολιτισμός - επιλογές)

Χτύπησε διάλλειμα. Η μητέρα της Μαριάντζελλα περίμενε.
- Καλημέρα! Ήθελα να δικαιολογήσω τις απουσίες.
- Κάνατε καλά που ήρθατε! Ξέρετε, η Μαριάντζελλα δεν πάει πολύ καλά στα μαθήματα κι επιπλέον οι καθηγητές της παραπονιούνται ότι κάνει φασαρία στην τάξη. Δεν είναι συγκεντρωμένη και πετάγεται διακόπτοντας το μάθημα!
- Θα της μιλήσω. Κι εσείς να της μιλήσετε! Τι να την κάνω; Της ήρθε η περίοδος πολύ νωρίς…. (διαφοροποίηση συμπεριφοράς λόγω ορμονικών παραγόντων)




Με τα παραπάνω, θέλησα να δείξω την πολυπαραμετρικότητα του σχολείου. Ενός θεσμού, που, λειτουργώντας μαζικά (ενιαία-σταθερή δομή, ενιαία αξιολόγηση, περιεχόμενο σπουδών, περιεχόμενο και γλώσσα γραφής βιβλίων), καλείται να υπηρετήσει μια Κοινωνία που, εκ των πραγμάτων, αναπτύσσεται Πολυπολιτισμικά και οφείλει να μας χωρέσει όλους!!!..

Μήπως επομένως, το θέμα της συμπεριφοράς των δύο φύλων, δεν είναι αποτέλεσμα πολιτικής διακρίσεων αλλά οι διακρίσεις των φύλων, είναι οι ίδιες αποτελέσματα με βαθύτερες αιτίες στον τύπο της κοινωνίας, τη κουλτούρα και τον τρόπο παραγωγής;

Μήπως ίσως είναι αποτέλεσμα μιας κατάστασης όπου η Κοινωνία αρνείται να δει και να προσεγγίσει την πραγματικότητα της Πολυπολιτισμικότητας και να διαμορφώσει τους θεσμούς για να υπηρετήσει το γεγονός εντάσσοντας ομαλά τα μέλη της στο σύνολο;

Μήπως αυτή η μορφή του μαζικού σχολείου, έφτασε στα όρια του μη δυνάμενο να καλύψει τις πολυσύνθετες ανάγκες μιας τέτοιας κοινωνίας κι ένα σχολείο, άλλου μοντέλου, στηριγμένο σε Καινοτόμες δράσεις, Πολυπαραμετρικά ΔΕΠΣ και ΑΠΣ, εξατομικευμένη διδασκαλία και αξιολόγηση θα ήταν μια λύση και για το θέμα ‘φύλο κι εκπαίδευση’; Ένα σχολείο το οποίο, προάγοντας το ανθρωποκεντρικό πρόσωπο της Παιδείας ως λειτουργία του θεσμού, κι απομακρυνόμενο από λογικές άμεσης οικονομικής ανταποδοτικότητας, θα αναδείκνυε τον σεβασμό στον άνθρωπο, επομένως και την γυναίκα;;;….

Θέτοντας αυτά τα ερωτήματα, δε θέλω να αποποιηθώ τις ατομικές καθενός ευθύνες. Κάθε άλλο! Θέλω να τονίσω πως, μεγαλώνοντας σε συγκεκριμένα κοινωνικά συστήματα, ανάλογη θάναι κι η συμπεριφορά μας, διανθισμένη βεβαίως και από τις προσωπικές εμπειρίες, μόρφωση, ιδεολογία, κουλτούρα, στερεότυπα. Αν δεν αλλάξει ο προσανατολισμός κι οι προτεραιότητες του ίδιου του θεσμού, φοβάμαι πως τα πράγματα θα συνεχίζουν να είναι έτσι. Αυτό τουλάχιστον μου δείχνει η εμπειρία από τον σχολικό μου χώρο όπου φαινόμενα όπως λαϊκισμός, ρατσισμός, ξενοφοβία, απαξίωση του διαφορετικού σε όλες τις μορφές του…, κυκλώνουν ανησυχητικά τα τελευταία χρόνια!!!.. ._