Άλλα λόγια να...αγωνιζόμαστε

Τα δύο μεγαλύτερα προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι το άσυλο και άρθρο 16 του Συντάγματος που απαγορεύει τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Αυτό το συμπέρασμα θα μπορούσε να εξαγάγει οποιοσδήποτε παρακολουθεί από το εξωτερικό όσα διαδραματίζονται τον τελευταίο καιρό στο χώρο της παιδείας. Αλλά και όσα προβάλλονται από τα ΜΜΕ.
Όλη αυτή η συζήτηση, όμως, είναι εντελώς αποπροσανατολιστική, αφού είναι πασιφανές ότι το πρόβλημα βρίσκεται αλλού. Ποιος νοιάζεται πραγματικά αν θα λειτουργήσουν ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα; Και αν συμβεί αυτό σημαίνει ότι θα αποτελέσουν απειλή για τα δημόσια πανεπιστήμια; Αλήθεια, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι η πραγματική απειλή των δημοσίων πανεπιστημίων;
Προφανώς, έχουν βολευτεί όλοι από την εξέλιξη των πραγμάτων, αφού για άλλη μια φορά δε χρειάζεται να γίνει επί της ουσίας συζήτηση για ένα σοβαρό θέμα. Και ίσως το σοβαρότερο όλων.
Προσωπικά δεν έχω πειστεί ότι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα βλάψει την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δεν έχω πειστεί καν αν θα υπάρξει ενδιαφέρον για ίδρυση ιδιωτικού πανεπιστημίου. Αυτό που θα έπρεπε να μας απασχολεί είναι το απαξιωμένο δημόσιο πανεπιστήμιο, που υποχρηματοδοτείται, που δεν παράγει έρευνα, που κηδεμονεύεται από το κράτος. Το δημόσιο πανεπιστήμιο κινδυνεύει από τον ίδιο του τον εαυτό. Τον κακό του εαυτό που έχει πλέον επικρατήσει. Η κατάσταση πλέον έχει φτάσει στο απροχώρητο και είναι καιρός να ληφθούν σοβαρές αποφάσεις. Πρόβλημα των πανεπιστημίων δεν είναι το άσυλο. Δεν είναι οι κουκουλοφόροι. Δεν είναι η «απειλή» ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση μεταφέρει αλλού το ενδιαφέρον και τη συζήτηση για να αποφύγει τις ευθύνες της. Το δημόσιο πανεπιστήμιο χρειάζεται περισσότερους πόρους. Άρα αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης. Το επισημαίνω γιατί ο Μπλερ πριν μερικά χρόνια στη Βρετανία βρήκε λύση μέσω των διδάκτρων. Εκεί, όμως, δεν απειλήθηκε ποτέ το δημόσιο πανεπιστήμιο από τα ιδιωτικά. Παρότι επιτρέπονται υπάρχουν 2-3 μόνο, αν δεν κάνω λάθος. Διορθώστε με.
Χρειάζεται, λοιπόν, μια γενναία αύξηση της χρηματοδότησης το ελληνικό πανεπιστήμιο, η οποία θα κατευθύνεται στη δημιουργία υποδομών, βιβλιοθηκών και σε ερευνητικά προγράμματα.
Επίσης, το ελληνικό πανεπιστήμιο πρέπει να ξεφύγει από τον ασφυκτικό έλεγχο του κράτους. Πρέπει να αποκτήσει πραγματική διοικητική αυτονομία. Να ορίζει μόνο του τις ανάγκες του και να δημιουργεί όπως θεωρεί καλύτερα τις προϋποθέσεις της ανάπτυξής του. Δεν είναι δυνατόν για την παραμικρή απόφαση να απαιτείται έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας. Αυτή είναι μια τριτοκοσμική κατάσταση που πρέπει να εκλείψει. Αν θέλουμε να μιλάμε για πραγματικά ελεύθερο και δημιουργικό πανεπιστήμιο.
Αυτό συνεπάγεται ότι θα μπορεί μόνο του να διαχειρίζεται τους οικονομικούς του πόρους. Τα περισσότερα χρήματα δίνονται στα πανεπιστήμια μέσα από κλειστούς λογαριασμούς, πράγμα που σημαίνει ότι το πανεπιστήμιο είναι υποχρεωμένο να τα ξοδέψει σε συγκεκριμένες ανάγκες που καθορίζονται από το Υπουργείο Παιδείας. Τα πανεπιστήμια έχουν τη δυνατότητα μέσα από τα συλλογικά τους όργανα να γνωρίζουν καλύτερα ποιες είναι οι ανάγκες τους και πως πρέπει να κατανείμουν τους πόρους τους.
Δίπλα στη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια το ελληνικό πανεπιστήμιο χρειάζεται επιτέλους να αποκτήσει ένα αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης. Όχι μόνο γιατί έτσι επιβάλλεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ούτε επειδή είμαστε η τελευταία χώρα της Ευρώπης (της Ευρώπης, όχι της Ε.Ε.) που έμεινε χωρίς σύστημα αξιολόγησης των πανεπιστημίων. Αλλά επειδή πρέπει να ξέρουμε ακριβώς σε ποια κατάσταση βρίσκονται τα πανεπιστήμιά μας, ποια είναι τα προβλήματά τους και που κατευθύνονται οι πόροι τους. Για να λύσεις ένα πρόβλημα πρέπει πρώτα να το εντοπίσεις. Και πρέπει να αξιολογείς και να ιεραρχείς τις ανάγκες σου. Αυτό μπορεί να γίνει καλύτερα με ένα σύστημα αξιολόγησης. Αλλά πρέπει επιτέλους να μπουν κανόνες διαφάνειας και στην διαχείριση των οικονομικών των πανεπιστημίων. Οφείλει ο πολίτης να γνωρίζει με ποιο τρόπο διαχειρίζονται και που κατευθύνονται τα χρήματά του. Μέχρι το τελευταίο ευρώ. (αυτό πρέπει να ισχύσει και σε άλλους τομείς του δημοσίου, αλλά τώρα το πανεπιστήμιο μας απασχολεί.)
Αυτά είναι που πρέπει να συζητηθούν και να αποφασιστούν. Επιτέλους. Για την αναβάθμιση των ελληνικών πανεπιστημίων. Και για να μην ξυπνήσει ένα πρωί ο κάθε ιδιοκτήτης ΙΕΚ και να πει αυθαίρετα «από σήμερα έχω πανεπιστήμιο ισότιμο με τα δημόσια.». Αν η πολιτεία έχει από πριν θεσπίσει κανόνες λειτουργίας που να ισχύουν για όλους, αλλά και να μπορούν να ελέγχονται από συγκεκριμένο σύστημα αξιολόγησης, το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν έχει να φοβηθεί τίποτα. Επομένως, ας μην αποπροσανατολιζόμαστε από θέματα – πυροτεχνήματα. Τα πραγματικά προβλήματα των πανεπιστημίων είναι αλλού και απαιτούν επειγόντως λύσεις…